Нинди генә эшне эшләсәк тә, без аны максатсыз, бушка эшләмибез.
Берәр нәрсә төзесәк тә, укырга керсәк тә, кәсеб итсәк тә, гаилә корсак та, хәтта ял итсәк тә барысын да без бер максат белән эшлибез. Шулай ук бу дөньяда ни генә булмасын, ул зурмы, кечкенәме, күренәме ул безгә, әллә күренмиме; һәрнәрсәнең үз максаты, мәгънәсе, вазыйфасы бар. Аллаһ та бу хакта әйтә: «Без күкне һәм җирне һәм аларның арасындагы барлык нәрсәләрне юкка гына бар итмәдек. Бу фәкать кәферләрнең уйдырмалары гына..» («Сад»: 27). Мәсәлән, черкиләрнең юкка чыгулары белән генә дә кайбер кошларның, күлдәге бакаларның юкка чыгуларына сәбәп булачак.
Ләкин бер бик мөһим нәрсә хакында кеше гафләттә, ваемсызлыкта кала — ул тормышның, яшәүнең максаты. Ни өчен яшим, кайдан килдем, кая барам, ник үләм — бу сораулар белән башын катырасы килми. Тормыш хайваннарныкы кебек, тамак тук, өс бөтен, тагы нәрсә кирәк. Фикерләү кирәк, кеше фикерләве белән хайваннардан өстен булып тора да инде. Әйе, кайберәүләр фикерли, томышның максатын эзли һәм нәтиҗәдә һәр берсе үзенчә җавап бирә.
Якыннарым, балаларым өчен яшим, мәхәббәт, бәхетле булу өчен, үз-үземне үстерү, уңышка ирешу (самореализация) өчен, кешеләрнең исендә калу өчен, хакимияткә ирешү, күбрәк байлык туплар өчен, гадел җәмгыять төзү өчен яшим. Яшәү мәгънәсе тәннең матурлыгын һәм сәламәтлеген саклауда, ди, кайберәүләр. Ә күпчелек кешеләр тормышның мәгънәсе хакында баш катырмыйлар. Алар өчен тормыш ашау-эчү, күңел ачу, ләззәтләнүдән гыйбарәт. Мондый очракта кеше хайваннардан нәрсә белән аерыла соң? Аллаһ әйтә: «…алар ләззәтләнәләр һәм ашыйлар, хайваннар ашаган кебек…» («Мөхәммәт»: 12).
Алда әйтелгәнчә, кеше үз максатына: байлыкка, хакимияткә, бәхеткә, мәхәббәткә ирешсә дә, үлем белән бөтен ирешкәне юкка чыгачак. Әгәр дә кешенең бөтен ирешкәннәре, байлыгы, дәрәҗәсе үлем белән юкка чыга икән, болар берсе дә тормышның мәгънәләре була алмыйлар, болар барысы да кешене алдый торган ялган максатлар. Алда әйтелгәннәр алар тормыш максаты түгел, ә безнең күңелләребезне шушы дөньяга нык итеп бәйләп куя торган ялтыравыклар гына.
Бу тормыш шуннан гыйбарәт: эшләдең, шуңа нәрсәдер сатып алдың, кулланып карадың, ләззәт алдың. Яки эшләдең, акча алдың, ай буе шул акчаны ашау-эчүгә, киемгә һәм башка нәрсәләргә тотып бетерәсең, тагы эшкә барасың. Менә бу тормыш кеше үлгәнче кабатланачак. Яки мәктәпне тәмамлагач кеше берәр уку йортына керә; максат — профессия алып яхшы, акчалы эшкә урнашу. Ничек кенә карасаң да, мондый тормыш ашар өчен яшәүгә әйләнеп кала.
Уйлап карыйк, әгәр дә без эшләгән өчен хезмәт хакы алгач, бу акча белән шатланганнан соң аны кире тартып алалар икән, эшләүдән мәгънә бармы? Бервакыт 22 яшьлек американ егете Виктор Франкл исемле психологка шундый хат яза: «Минем гыйльми дәрәҗәм бар, яхшы машинам бар, матди яктан беркемгә дә бәйле түгел, үземнең хыялларымны чынга ашырырга бөтен мөмкинлекләрем бар. Ләкин бер сорау гына мине борчый — боларда нинди мәгънә бар соң?»
Экзистенциализм
Экзистенциализм — философиядәге бер юнәлеш. Ул кешенең асылын һәм аның яшәвенең мәгънәсен тикшерә. Күпчелек атеистик фикердә торучы экзистенциалистларның фикеренчә, кешенең тормышы күңелсез нәтиҗәгә ия. Кеше авырлык белән туа, күз яшьләре белән үсә, үзенең көннәрен куркуда үткәрә, тиргә батып эшли, күптөрле кайгылар, борчулар кичерә, ахырдан үлем белән очраша, кайсысына ул иң баштан ук дучар ителгән иде инде.
— Мәсәлән, франция фәлсәфәсече Жан-Поль Сартр (1905-1580) әйткән: «Әгәр дә без үләргә тиеш икән, безнең тормышыбызның бер мәгънәсе дә булмаячак, һәрбер нәрсә сәбәпсез бар булган, көчсезлектә дәвам итә һәм очраклы рәвештә үлеп китә… Безнең монда тууыбыз абсурд һәм үлемебез дә абсурд.»
— 19 гасырның немец философы Артур Шопенгауэр фикеренчә, кешенең тормышы даими рәвештә үлем һәм авырлыклар белән көрәшүдер. Бер авырлыктан котылганнан соң, икенчеләре килә, ә инде тормыш хаҗәтләрен кайгырту аны туйдыра башлый. Кеше бу мәгънәсезлектән фәкать иллюзияләр һәм үзенә бер шөгыль уйлап чыгару белән генә котыла.
— Ф. Ницше әйтүенчә, кеше юклыктан килде һәм үзенең цивилизациясе һәм планетасы белән юклыкка китәчәк.
— Алберт Камю (1913-1960) әйтүенчә, күп кешеләр үзләренең вак хәсрәтләре һәм шатлыклары белән тормышка бер мәгънә дә бирмичә яши бирәләр. Ә инде тормышка ниндидер мәгънә бирергә тырышучылар көч түгәләр, тырышалар, алга чабалар. Ләкин ахыр чиктә иртәме, соңмы аларны үлем көтә. Мәгънәсез яшәүчеләр дә, тормышка мәгънә бирергә тырышучылар да үләчәкләр. Шуңа кеше тормышы — абсурд.
— Рус философы С.Л. Франк фикеренчә, тормышның бер максаты да юктыр, шуңа күрә тормышның максаты хакында сорауны кую дөрес түгел. Без яшәр өчен эшлибез,ә яшибез эшләр өчен. Менә шушы тәгәрмәч эчендә кеше тиен кебек әйләнә.
— Мәскәүдә, революция чорларында,- дип яза Марциновский, — мин революционерлардан сорадым: «Кеше ни өчен яши?» — дип. Алар миңа: «Көрәшү өчен»,-дип җавап бирделәр. Мин: «Ә ни өчен көрәшергә?» Алар: «Яшәр өчен».
— Рус язучысы А.П.Чехов әйтүенчә, кеше үзенең тормышын төрле көндәлек вак мәшәкатьләр белән, төрле эшләр белән мәшгуль булып, җәмгыятьтә ниндидер урын тотам дип яшәгән була. Һәм бервакыт ул салкын тиргә батып төнлә белән уянып китә. Ни булды? Зур хәсрәт булды — тормыш узып китте. Бу тормыш булмады да, чөнки аның мәгънәсе юк иде.
Хәзерге вакытта психологлар кешеләрдә төрле психик чирләрнең таралуына игътибар иттеләр. Алар барысы да кешеләрнең яшәү мәгънәсен югалтудан килеп чыга, диләр. Нәтиҗәдә депрессия, невроз,кеше эчкечелеккә сабыша, наркотиклар кадый башлый. Һәм ни кызганыч бу чирләр еш кына карьерада һәм бизнеста зур уңышларга ирешкән һәм бай кешеләрне дә чирләтә. Шуңа күрә карьерада зур уңышларга ирешү һәм байлык кешегә күңел тынычлыгын бирә алмый, диләр психологлар.
Бу дөнья уен гына
Аллаһ әйтә: «Бу дөнья фәкать уен һәм күңел ачу гына…» («әл-Әнгам»:32)
Менә шушы уен кешене тормыш максатыннан ерагайта, фикерен томалый. Нинди генә уен булмасын, шахмат, теннис, футбол, компьютер уеннары, шуларны уйнаганда ул бөтен дөньясын оныта, эшен, гаиләсен, бурычларын, ягъни азартка керә. Җиңсә — шатлана, куана, җиңелсә — борчыла, кайгыра.
Кайбер кешеләр компьютер уеннарын шул кадәр онытылып уйныйлар, хәтта аңын югалткач, ашыгыч ярдәм машинасы белән алып киткән очракларны да ишетеп беләбез. Ерак китәсе дә юк, безнең районда бер футбол фанаты Россия командасы җиңелгәч, хәле авыраеп шифаханәгә алып киткән очрак та булды. Дөнья да шул ук нәрсә.
«Байлык һәм балаларыгызны арттырышуыгыз сезне алдады, хактан ерагайтты. Хәтта сез үлеп каберләргә кергәнче» («әт-Тәкәсүр»: 1-2). Шушымы инде тормыш мәгънәсе? Бөтен нәрсә чагыштырулар белән аңлашыла. Аллаһ та дөнья тормышына чагыштырулар китереп әйтә: «Син аларга дөнья томышына мисал китер. Аның мисалы күктән яуган яңгыр кебек. Бу яңгыр белән үсемлекләр бер — берсенә үрелеп, мул итеп үсәрләр, һәм менә ул җилләр очыртып йөрүче саламга әйләнеп калыр…» («әл-Кәһф»:45)
Ягъни игенчеләр игеннәренә карап мул уңыш булыр дип шатланалар, ләкин корылык башланып, бөтен үскәннәр кибеп саламга әйләнә. Кеше дә ирешкән уңышларын үлүе белән югалта.
Дөнья томышына тагы бер яхшы мисал китерергә була. Бу дөнья төш кебек. Без төшне чынбарлык итеп күрәбез. Без анда шатланабыз, куркабыз, борчылабыз, нәрсәгәдер ирешәбез, хыяллар чынга аша, яраткан кеше белән очрашабыз, нәрсәдер табабыз һәм башкалар. Ә инде уянып китсәк боларның барысы да юкка чыга. Мәсәлән, мин үзем дә бервакыт төшемдә акчалар тапканымны күрдем, шатлана-шатлана бөтен кесәләремә тутырдым. Ә инде уянып китсәм, бөтен тапкан акчаларым, шатлыгым юкка чыккан, кайда акчаларым, кая киткән алар? Бу дөнья тормышы да шул ук төш инде.
Психоанализга нигез салучы З. Фрейд әйтүенчә, әгәр дә кеше тормышның мәгънәсе белән кызыксына башлый икән, димәк, ул авыру кеше. Юк, бу сорауны авыру кеше түгел, ә фикерләүче, аңлы кеше бирә.
Безнең табигатьтә булган һәрнәрсә бер-берсе белән бәйле. Мәсәлән, кояш яктырта, аның җылысы һәм яктысы белән үсемлекләр үсә, тереклек яши. Шушы кояш эссесе белән җирдән парлар күтәрелә, җил ул болытларны куа, һәм барлык тереклеккә кирәк булган яңгыр ява. Үлән үсә, аны куян ашый, куянны бүре ашый. Куяннар саны кимесә, бүреләр дә кими. Агач үсә, аңа кортлар ияләшә, ул кортларны кошлар ашый. Әгәр дә черкиләр генә юкка чыксалар да, бик күп кошлар, бакалар, күлләрдәге балыклар да юкка чыгачак. Ягъни табигатьтән нинди генә үсемлек, бөҗәк, хайван юкка чыкса да, бу табигатькә зыянга гына булачак. Ләкин кеше дигән зат кына тулысы белән җирдән юкка чыкса, табигатькә бер зыян да булмаячак, киресенчә, табигатькә бу файдага гына булачак. Димәк, кеше бу табигать белән бәйле түгел, ул табигатьне үз файдасына куллана гына, аны пычрата, бозыклык тарата. Кеше бу җир өстендә табигатьне үз файдасына сыгу өчен генә яшимени?
Тормышның мәгънәсе бар
Аллаһ әйтә: «Ул Аллаһ җирне сезнең өчен яраклы итеп бар итте, аның төрле почмакларында йөрегез, яшәгез һәм Аның ризыкларын ашагыз. Соңыннан Аның каршына кайтачаксыз» («Мөлек»: 15). Менә шушы аять белән сорауга җавап әкренләп ачыклана башлады.
Максат Аллаһ каршына кайту, ә җирдә булган нигъмәтләр шушы максатка баручы кешегә хезмәт итә. Шушыңа да бер мисал китерергә була.
Мәсәлән, бер оешманың директоры үзенең бер вәкилен икенче шәһәргә бер эш белән командировкага җибәрә. Бу кешегә кунакхурын алынган, ашау бушка һәм тагы кесә чыгымнары өчен акча да бирелә. Бу хезмәткәр шушы шәһәргә килү белән үзенә йөкләнгән вазыйфаны оныта, рәхәтләнеп кунакханәдә яанәдә ши, бушка ашый, кесә акчаларын да күңел ачуларга тотып бетерә. Кайткач, директор аның эше хакында сорагач, ул кунакханә уңайлы икән, тәмле ашатулар, шәһәрнең матурлыгы, күңел ачулары хакында сөйли башлый. Директор аның бу хатирәләреннән риза булырмы? Бу вәкил үзенә йөкләтелгән вазыйфасын үтәргә тиеш иде, ә аңа бирелгән кунакханә һәм кесә чыгымнары өчен акча,- болар барысы да вәкилнең томышын уңайлы булсын өчен эшләнелгән иде. Дөнья тормышы да Аллаһка кайтырга әзерләнү өчен, дөнья матурлыгы да кешегә бу вазыйфаны үтәгәндә рәхәт һәм уңайлы булсын өчен бирелгән.
Аллаһ әйтә: «Сез уйлыйсызмы, Без сезне бушка, уйнап кына бар иттек тә, һәм соңыннан сез Безнең яныбызга әйләнеп кайтмассыз?»-дип («әл-Муъминун»: 115). Аллаһ уйнап бар итми шул, ул безгә хас булган кимчелекләрдән ерактыр. Шулай ук: «Кеше үзен игътибарсыз калдырылыр дип уйлыймы?». Безнең максат, яшәүнең мәгънәсе — Аллаһка кайтырга әзерләнү. Ә аның өчен без Аллаһ риза булырлык итеп яшәргә тиешбез. Аллаһ Коръәндә җәннәттә булган нигъмәтләрне сыйфатлаганнан соң әйтте: «…ләкин Аллаһның ризалыгына ирешү монан да зуррактыр. Менә будыр бөек уңышка ирешү» (әт-Тәүбә: 72). Менә шушы уңышка, ризалыкка ирешү өчен Аллаһ безгә Коръәнне бирде һәм анда әйтте: «Мин җеннәрне һәм кешеләрне Үземә гыйбадәт кылсыннар өчен генә бар иттем» («әз-Зәрият»: 56).
Менә шушыдыр томышыбызның мәгънәсе, менә шушы уңышка ирешү өчен без яшибез. Мөселман кеше үзенең бөтен якыннарын, җыйган байлыгын, ирешкән дәрәҗәсен югалтса да, ул үзенең тормыш мәгънәсен югалтмаячак. Чөнки үлем ул бетү, юкка чыгу түгел, ә икенче — мәңгелек тормышка күчү. Менә бу икенче тормышның сыйфаты, рәвеше беренче тормышның яшәү рәвеше белән бәйле.
Әлхәмду Лилләһ, Аллаһ безне ислам диненә китереп, иманлы итеп тормыш мәгънәсен бирде. Безнең тормыш ашау-эчүгә, күңел ачуга гына кайтып калмый. Безнең бөек максатыбыз бар — ул бер Аллаһка гына гыйбадәт кылу, аның кушканнарын үтәп, тыелганнарыннан тыелып, бу җирдә Аның урынбасарлары булып яшәү.
Кеше бу дөньяда алда әйтелгән максатларга ирешергә омтыла, ләкин исламда алар барысы да бар. Без үзебезнең якыннарыбызның хакларын үтәргә, аларга ярдәм итеп яшәргә бурычлыбыз. Анда мәхәббәт тә, гаделлек тә бар. Ислам кешенең байлыкка омтылуына, матур тормыш белән яшәвенә да каршы килми. Ислам безне фәкать матурлыкка, пакълеккә, сәламәт тормышка чакыра. Ислам эчендә кеше бөтен хыял-теләкләренә дә ирешә ала. Ләкин ул үзенең тормыш мәгънәсен — Аллаһка гыйбадәт кылуны һәм, шуның аркылы Аның ризалыгына ирешеп, бу дөньядан киткәннән соң, Аның җәннәтен мирас итеп алып, анда яшәвен дәвам итүе хакында онытмаска тиеш.
Фото: http://www.islamdag.ru/news/8228
К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза
Мы работаем над улучшением нашего сервиса
Икмәк – тормыш нигезе
Икмәк — игенченең җан җылысы,
Җир-анага кадер-хөрмәте.
Яшәү чыганагы ул һәр йөрәкнең,
Шуңа кадерлибез икмәкне.
Э. Мөэминова.
Икмәк! Шулай дип авыз тутырып әйттең исә, тәмле исе белән борыннарны кытыклап, өсте алтынга манылган сыман сап-сары, күпереп пешкән ипи күз алдына килә. Икмәкне олылап, безнең халык телендә күпме генә әйтемнәр, хикәяләр тумаган! Әйе, икмәк сүзенең мәгънәсе сабый чактан ук, әбиләр-бабайлар сөйләгән әкиятләрдән «изге» булуы белән янәшәдә торып, күңелдә бик тирәнгә сеңеп калган.
Икмәк! Никадәр бөек ул! Җир йөзендәге тау чаклы алтыннар да, мәрмәр сарайлар да — берсе дә аңа тиңләшә алмый. Юк, тиңләшә алмый. Әллә күп хезмәт куеп үстергәнгә шулаймы соң?
Әгәр берәр җирдә ташланган икмәк сыныгы күренсә, күңел әрни, йөрәк сыкрый. Кулда күпереп пешкән икмәк. Аннан да бөек нәрсә юк кеше өчен. Тир түкми икмәк үсми, диләр. Бу бик дөрес. Күпме хезмәт куелган аңа. Шуңа бик кадерле ул.
Иген игү борын-борыннан иң изге, иң мөкатдәс, иң дәрәҗәле эш саналган. Алтын бөртекләрне җир куенына чәчәргә чыгар алдыннан бабаларыбыз әйбәтләп мунча кергән, иң чиста күлмәкләрен кигән. Уракка төшәр алдыннан да шулай булган. Шундый заман булган, гасырлар буена крестьян иген иккән, бер түтәрәм җире өстендә сука белән җәфа чиккән, чабагачы белән ашлык суккан, урак урып, аркасына бөкре чыккан. Инде крестьян кулланган борынгы эш коралларының исемнәре генә калды. Безнең буын аларны музейларда гына күрә ала. Хәзер барысы да башка. Техниканы әйтеп торасы да юк. Күпме еллар үткән, күпме сулар аккан. Елларның да төрлесе килеп торган, кырыслары, тынычлары, сугышлары…
Хәзер без башка заманда яшибез. Әмма икмәк элеккечә үк кадерле. Кулымдагы икмәктән дә бөек нәрсә юк минем өчен. Әллә аның аша әби-бабайларыбызның тамызган тир тәмен тойганга шулаймы соң?! Тырыш хезмәт, түккән тирләр җилгә китми, җирдә ятмый. Җир дә үзенең юмарт сые белән игенчегә игелек күрсәтә. Кулда икмәк. Аңа карасаң, гүя сабыйлар елмаюын, чал чәчле аналар рәхмәтен, иркен кырларыбыз матурлыгын, игенченең горур күз карашын тоясың. Шушы икмәк өчен мең-мең рәхмәт әйтәсе килә игенчегә. Менә шуңа күрә халык игенчене ихтирам итә, аңа дан җырлый. Икмәк булганда җирдә яңа җыр туа.
Икмәк — туклык, сәламәтлек, хезмәт, шатлык нигезе, муллык билгесе.
«Икмәк — ул тормыш, ул Ана, Ватан, мәхәббәт кебек үк мәңгелек. Икмәк — ул безнең көчебез, куәтебез, илһамыбыз, рәхәтебез», — дигән танылган аш-су остасы Юныс Әхмәтҗанов.
Икмәк нәрсә?
Язын – тургай җыры,
Кышкы буран, көзге җил дә ул.
Кайгы да ул, чиксез шатлык та ул,
Бәхет тә ул, изге сүз дә ул.
Н.Дәүли
Сборник сочинений на татарском языке для всех классов. Более 100 разных тем и вариантов упорядочены в алфавитном порядке. Также в боковой панели сайта имеется быстрый поиск по названию. Всё онлайн и абсолютно бесплатно. Татар16 ру – стараемся для вас.
Барлык сыйныфлар өчен татарча сочинениеләр җыентыгы. 100 дән артык вариантлар һәм темалар алфавит тәртибендә урнашканнар. Шулай ук сайтның уң панеленда исем буенча кызу эзләү бар. Барлыгы да онлайн һәм бушлай. Татар16 ру – сезнең өчен торышабыз.
Сочинениялэр:
А
Ак көз
Алар ватанны сакладылар
Апрель ае
Ә
Әдәбият − минем тормышым
Әниемнең изге куллары
Әти белән сөйләшү
Әти-әни – иң кадерле кешеләрем
Б
Б. Урманчының салтык болыны
Батырлык
Безнең авыл
Безнең гаиләдә китап
Безнең Мырау
Безнең фатирабыз
Белем – якты нур
Белемнең тормыштагы әһәмияте
Беренче кар
Беренче сентябрьдә
Бөек Җиңү бәйрәмендә
В
Г
Гади генә таш диярсең
Гаҗәеп дустым
Д
Дәү әнием
Дәү әтием
Дус-кызыма хат
Дуслык – бөек көч
Дуслык төле
Дустыма хат
Е
Ё
Ж
Җ
Җәй могҗизалары
Җәйге выкыйга
Җәйге каникуллар
Җәйге паркта
Җәйге таң
З
И
Игелеклелек
Икейөзлелек
Илдә тынычлык булсын
Инсафлы кызлар
Иң гүзәл кеше
Иң яхшы кеше
Исемнәр турында
Й
Йорт хайваны тоту − җаваплы эш
К
Каз өмәсе
Казан – мәңге яшь шәһәр
Казанга экскурсия
Карга боткасы
Кешеләрдәге матур сыйфатлар
Киләчәк бүгеннән башлана
Китап − тормыш дәреслеге
Китап − ул хәзинә
Көз башы
Күңелле кыш килде
Күңелле ял
Кыш килә
Күңелле тәнәфес турында
Күзәтүчән булыйк!
Кышкы салкын көннәрдә
Кышкы сихри урманда
Л
Л. Фәттаховның “сабан туе” картинасы
М
М. Казаковның “үксез бала” рәсеме
Матур сыйфатлар
Матурлык тудыручы
Матурлык һәм зәвык
Мәктәп директоры булсам
Мәктәптә яраткан фәннәрем
Мин бәйли беләм!
Мин дәрес әзерлим
Мин язны ни өчен яратам?
Минем әнием
Минем гаиләм
Минем дустым
Минем нәни этем
Минем этем
Минем яраткан шөгылем
Миңа эт нигә кирәк
Моң
Муса Җәлил – тормыш юлы
Н
Нардуган бәйрәме
Начар гадәтләр
Нәүрүз
Ң
О
Ө
П
Патриотлар
Походта
Р
Рәнҗеш
С
Сабан туе
Сагыну хисе
Сәламәтлек сагында
Солдат буласым килә
Спорт белән шөгыльләнәм
Минем өчен спорт
Т
Табигатьне саклагыз
Татар композиторы
Татар милләте
Татар рәссамы
Тәрбияле кеше
Телефоннан аралаша беләсеңме?
Тиен белән очрашу
Туган тел
Туган төлем – иркә гөлем
Туган телемне яратам
Туганнарда кунакта, яки кызыклы көн
Тугры дус − җанлы хәзинә
Тутый кош
Тылсымчы булсам
У
Укытучы булсам
Укытучым
Урман җәнлекләре
Урманда
Ү
Үзем турында
Ф
Февраль
Х
Хайваннар – кешеләрнең ярдәмчесе
Хайваннарга да табиб кирәк
Хат үрнәге
Хезмәт кешене бизи
Хокук белгеченә кирәкле сыйфатлар
Хыял
Хыялдагы бүлмәм
Һ
Ц
Ч
Чәчәкләр ае
Чын дус
Ш
Шәфкать туташы
Щ
Ъ
Ы
Ь
Э
Энем
Этләр яхшылыкның кадерен белә
Эш белмәгән − кеше көлдерер
Эшләмәгән − ашамый
Ю
Юлларны гизүче һөнәр
Я
Якын дусларым
Ялган һәм чын батырлык
Ямьле идел буйлары
Ямьле яз
Яраткан бәйрәмнәрем
Яраткан дәресем
Яраткан песием
Яраткан һөнәрем
Яраткан шөгылем
Ярату
Ятимлек
Яшь дус
Янгын сүндерүчеләр − тормыш сагында
27.01.2010 Җәмгыять
ЯШӘҮ МӘГЪНӘСЕ НИДӘ?
Күбебез яшәү мәгънәсе турында уйланмый калмагандыр. Әмма берәүнең дә бу сорауга төгәл генә җавап бирә алганы юк. Чыннан да, нигә без монда, бу ыгы-зыгы, кичерешләр, газаплар, шатлык һәм кайгылар – алҗытып-ялыктырып бетерүче хисләр нәрсәгә?
Кеше, әлеге мәңгелек сорауга җавап эзләп, кайвакытта, Гомәр Хәйям шикелле, төшенкелек халәтенә дә килә:
Галәм өчен, әйтче, адәм,
син кем генә?
Синең яшәү барлы-юклы
төтен генә.
Нигә килдем?
Нигә китәм?
Максат нидә?
Юк, җавап юк бу
сорауга һичбер кайда…
Биредә мин Америка ачарга җыенмыйм, бары тик уй-фикерләремне генә уртаклашырга телим. Шунысын да искәртү урынлы булыр – һәркемгә яшәү мәгънәсен үзенә билгеләргә туры килә. Максатларны түгел, нәкъ менә мәгънәсен ачыкларга. Ә максатлар үзгәреп тора. Аларның кайсына ирешергә дә мөмкин, әмма яшәү мәгънәсе бөтен гомер аша уза һәм тормыш агышындагы максатлар да аңа буйсынырга тиеш.
Һәркемнең – үзенеке
Башта яшәү мәгънәсе турындагы иң киң таралган фикерләрне карап үтик.
Балаларда. Аларны еш кына тормыш чәчәкләре дип әйтергә яраталар. Менә кемнәр хакына яшәргә була. Алар нәселне дәвам итә, тормыш тәҗрибәбезне саклый, әти-әнисенә чиксез шатлык китерә һәм, ниһаять, кайгыртулары белән гомеребезнең соңгы көннәрен бизи. Үзең тугансың икән, башкаларга да туарга булыш. Тереклекне саклап калуның төп принцибы шул. Ул кешеләрдән башка барлык тереклек ияләренә дә карый. Ә кеше бер-берсен юк итүнең яңадан-яңа юлларын эзли, алдагы буыннардан яхшырак булу, башкаларга бары тик игелек кенә кылып, камилләшү турында уйламый. Нигезе – нәфес һәм көнчелек. Шулай булгач, балалар яшәү мәгънәсенең асылы түгел булып чыгамы?
Бәлки акча яки хакимияттер? Югыйсә алар гына кешене ирекле итә, акча безнең чиксез хаҗәтләребезне үти, ә хакимият беркайчан да «өскә» карамаска мөмкинлек бирә. Тик хакимият гаять зур җаваплылык та йөкли һәм «урын»ны саклап калу өчен күп көч куярга туры килә. Өстәвенә зур акчаларга, хакимияткә ия булучылар икейөзлелек, көнчелек, ялагайлануга корылган ялган ихтирам белән уратып алынган. Әйләнә-тирәдәгеләрнең күбесе сине ихластан яратучылар түгел, ә синнән куркучылар һәм күңелләреннән сине күралмаучылар.
Алайса, мәхәббәттер. Ул кеше сәләтле булган иң якты һәм саф хис, барлык шагыйрьләр мәдхия укыган даими һәм сәбәпсез шатлык чыганагы. Чыннан да, гомер буе сөеп һәм сөелеп, барлык шатлык һәм кайгыларны уртаклашып яшәүдән, кешенең бөтен кимчелекләрен белә торып, аны кичерү һәм бернигә карамый яратудан, әлеге хиснең ныгый баруыннан һәм тирән картлыкка ирешеп, ахыр чиктә бер көнне үлүдән дә яхшырак нәрсә була аламы икән?! Әмма бер көнне, өстәвенә, ярату да ике яклы булмаса? Мәхәббәт газапларны шатлыкка караганда күбрәк тә китерә бит. Шулай булгач, бу хисне яшәү мәгънәсе итеп буламы?
Тагын альтруистлык кала. Саф күңелле, кылган яхшылыгына нәрсәдер өмет итмәүче, тормышның максатын башкалар хакына яшәүдә күргән игелек иясе. Ул – кешелекнең идеалыдыр, мөгаен. Тик уйлап карагыз әле, сезнең тормышыгыз нәрсәгә әйләнәчәк, нинди мәхрүмлекләр күрергә, игелекле гамәлләрегез өчен нәрсәләргә түзәргә туры киләчәк! Кешеләр яхшыга тиз ияләшәләр дип дөрес әйтмиләр, алар аңа мизгел эчендә күнегәләр һәм сезне җүләргә яки беркатлыга санап, муеныгызга атланачаклар. Дөрес, яхшылыкка яхшылык белән җавап бирүчеләр дә бар анысы, тик алар бик сирәк. Гадәттә, игелек бик тиз онытыла, начарлыкны гына гомер буе хәтерлиләр. Шунысы да бар: күп очракта безгә начарлыкны кайчандыр үзебез игелек кылган кешеләр эшлиләр.
Мәгънәсез тормыш
Әгәр кешенең кыланышларында һәм эш-гамәлләрендә мәгънә булмаса, бу үзеннән-үзе аның тормыш сыйфатында чагылыш таба. Мәгънәсез яшәү – кеше язмышын үз кулына алырга мөмкинлек бирүче эчке этәргечтән башка гомер итә дигән сүз. Нәтиҗәдә, ул көчсезгә әйләнә, таяныр нигезне югалта һәм теләсә нинди тормыш ситуациясе, теләсә кайсы проблема аны тигезлектән (чыгырдан) чыгара. Мондый кеше белән җиңел идарә итеп була һәм ул шәхес булудан туктый, аның үзенчәлеге, сәләте, таланты һәм мөмкинлекләре зыян күрә. Ул йомшак характерлыларны эчкерле максатларында һәм мәнфәгатьләрендә файдаланучыларның җиңел табышына, корбанына әйләнә.
Сораулар җаваплардан күбрәк…
Нинди генә шартларда яшәмәсен, кеше тормышы мәгънәгә ия булырга тиеш. Әмма бу нигезләмә артында бертөрле җавап алынмаган күп сораулар тора. Кеше тормышына аерым мәгънә салырга, билгеле бер максатлар куярга, аларга ирешүгә омтылырга тиеш. Әмма ул теләсә нинди максат яки омтылыш була аламы соң? Алга куелган теләсә кайсы бурычны «яшәү мәгънәсе» дип атарга мөмкинме? Яшәү мәгънәсе «яхшы» яки «начар» була аламы? Ул тормыш тәҗрибәсе белән киләме, әллә «читтән» бирелә торган нәрсәме? Яшәү мәгънәсен формалаштыруга чор, дөньяны танып белү һәм кеше инанган дин нинди йогынты ясый? Монда аның белеме, таланты һәм сәләте нинди роль уйный?
Сораулар мөмкин булган җаваплардан күбрәк. Яшәү мәгънәсенә ирешү өчен кешенең башкарган эш-гамәлләре аның өчен генә түгел, ә башкалар өчен дә мәгънәгә ия булырга тиеш. Мәсәлән, берәү бакчасында кое казыды һәм аның файдасын үзе генә күрә башлады ди. Аның бу гамәле мәгънәгә ия булырмы соң? Юк, әлбәттә. Ә менә коены капка төбендә казыса, андагы суны күршеләре дә файдалана алыр иде. Беренче очракта ул шәхси файда алуга кайтып калса, икенчесендә йөрәк кушуы буенча – игелек кылу максатында эшләнде. Шулай итеп бер үк гамәл, нинди максат куюга карап, ике төрле яңгыраш ала икән. Беренчесендә, теге карун һаман үзен генә кайгырта, дип сүксәләр, икенчесендә рәхмәт укыйлар. Ә файданы гамәл кылучы да, башкалар да күрә. Димәк, яшәү мәгънәсе игелек кылуда, һәр кылган эш-гамәлеңә нинди мәгънә салуда икән. Мондый эш-гамәлләр күбрәк кылынган саен, яшәү дә мәгънәлерәк була бара. «Яшәү мәгънәсе нидә? Башкаларга хезмәт итүдә һәм яхшылык эшләүдә», – ди Аристотель.
Ислам дине тәгълиматы да кешеләргә игелек кылу аша рухи камилләшүгә өнди. Бары тик шулай гына Аллаһыга якынаеп була. Тик динне кәсепкә, ә дин әһелләрен кәсепчегә әйләндергән җәмгыятьтә яшәү мәгънәсе акча табуга, шәхси җитешлеккә, байлыкка омтылуга кайтып кала шул. Икейөзле җәмгыять, икейөзле сәясәт, икейөзле тормыш… Тарих сәхнәсендә трагифарс уйнала.
Тукай муниципаль районы Иске Дөреш төп гомуми белем бирү мәктәбе
Якташым- сугыш ветеранының тормышы һәм батырлыгы
(Сугыш ветераны Усманов Хәниф бабайның якты истәлегенә багышлана)
Иске Дөреш төп гомуми белем бирү мәктәбенең 6 нчы класс укучысы Сәйфетдинов Аяз Ришат улының эше
Җитәкче: 1 категорияле укытучы
Миннәхмәтва Рамилә Һади кызы
2014
Мин авылдашларымның Бөек Ватан сугышындагы батырлыклары белән бик кызыксынам. Аларның сугышчан юллары, күргәннәре турында эзләнүләр алып барам.
Туган авылым — Иске Дөрештә яшәүче отставкадагы капитан Усманов Хәниф абый Салих улының батырлыклары турында ишетә белә идем. Мин Хәниф абыйдан сугышчан юлы белән таныштыруын үтендем. Ул миңа бик кызыклы фотолар, истәлекләр күрсәтте һәм менә нәрсәләр сөйләгән иде. Кызганыч, бөтен ил Бөек Җиңүнең 70 еллыгын каршыларга әзерләнгәндә, Хәниф бабай дөньядан китте. Ә аның сөйләгәннәре , үзе әйткәндәй, тарихи истәлек булып калды…
«…1941нче елның 22 нче июнендә илебезнең аяз күген, халкыбызның тыныч тормышын бозып, фашистлар Германиясе безнең изге Ватаныбыз Советлар Союзына хыянәтьчел төстә һөҗүм итте, безнең өскә күп санда армия һәм кораллар ташлады.
Ватаныбыз үлем куркынычы алдында калды. Бу куркынычны аңлап, бөтен совет халкы бердәм рәвештә немец-фашист илбасарларына каршы Бөек Ватан сугышына күтәрелде. Кешелек тарихында иң авыр һәм рәхимсез булган бу сугышның җимергеч уты 1418 көн һәм төн янып торды. Безнең авыл советыннан 238 кеше сугышка китте, ләкин бу коточкыч көрәштә 179 кеше сугыш кырында ятып калды.
Мин үзем дә 1942 нче елның май аеннан 1944 нче елның азагына кадәр турыдан-туры сугышта катнаштым. Үземнең сугышта булган елларны һәм анда баштан үткәннәрне искә төшереп алырга кирәк дип саныйм.
…1940 нчы елның февраль аенда Воткинск (Удмуртия) хәрби заводына байтак кешене эшкә җибәрергә дип колхозга район тарафыннан хәбәр килеп төшә. Менә шулар белән бергә мине дә 1941нче елның 16 нчы февралендә Воткинск шәһәренә хәрби заводка эшкә җибәрделәр. Ләкин 4 ай эшләгәч тә, 1941нче елның 22 нче июнендә, бик иртә торып эшкә барырга әзерләнеп торганда, кинәт радио аша коточкыч хәбәр тапшыра башладылар. Бу — немец-фашистларының безнен илебезгә каршы таң алдыннан бөтен чик буйлап сугыш башлавы турында иде.
Бу вакытта без, бик күп ташчылар, балта осталары һәм башка белгечләр белән бергәләп хәрби завод өчен бик зур бер цех төзеп бетерә идек инде. Сугыш башланып 1 -1,5 ай вакыт та үтмәгәндер, Көнбатыштан эвакуацияләнгән бер хәрби заводны китереп тә җиткерделәр. Көндез заводта төзелештә эшләдек, ә төнлә вагоннардан станоклар бушата идек. Ул станокларны үзебез төзегән цехта урнаштыруда да турыдан-туры катнаштык. Завод белән бергә эвакуацияләнеп килгән эшчеләрнең күпчелеге яшүсмерләр һәм хатын-кызлар иде.
Сугыш башлангач, заводта эшләү белән бер үк вакытта эштән соң безне, утызлап яшьләрне, электросварщик белгечлегенә укыта башладылар.
Безнең яшь вакытта нинди генә хыялларыбыз юк иде, әмма барысын да сугыш челпәрәмә китерде. 1941нче елның көзенә таба без эшли торган заводтан да, бездән өлкәнрәк егетләрне сугышка җибәрә башладылар, чөнки немец фашистлары Мәскәү янына килеп житкәннәр иде.
Безнең елгыларга да сугышка китәргә чират килеп җитте. Шул елның көзендә, сугышка киткәнче, әнкәйне һәм туганнарны күреп калыйм дип авылга кайттым. Кайтып берничә көн үтү белән мине район хәрби комиссариатына чакырып алдылар. Комиссия үткәч, бераз сабыр ит, кайтып колхозда эшли тор, дип кайтарып җибәрделәр.
1942нче елның 22нче мартында ашлык суккан җиргә повестка китереп тоттырдылар. Үзем белән яшьтәш Хайруллин Фәриткә дә повестка бар иде. Без икебез дә көлтә ташый торган атларыбызны үзебездән дә кечерәк кызларга тапшырып, икенче көнне үк чыгып та киттек. Миңа кадәре үк әнкәй үзенең өч энесен фронтка озаткан иде инде. Мин чыгып киткәндә, аңа тагын да авыррак булды. Ул абыйларның хатлары да килми башлады. Кайсы хәбәрсез югалды, кайсының вафат булуы турында хәбәре килде. Ләкин болар мине куркуга тәшермәде, миндә абыйлар өчен немец-фашистларыннан үч алу нәфрәте генә кузгалды”…
Шулай итеп, 1942 нче елның 23 нче мартыннан дәһшәтле солдат сукмаклары буйлап атлап китә Хәниф бабай. Команда җыелып беткәнче, ун көнләп Әгерҗе тимер юл станциясендә була. Барысы да, 18-19 яшьлек үсмерләр, бер-берсе белән танышып, дуслашып та өлгерәләр. Аннан вагоннарга төялеп, көнчыгышка таба юл тоталар. Башта , сугыш ягына түгел, ә кире якка алып баралар бит дип аптырап калалар. Соңыннан гына хәрби әзерлек үтү өчен барганны беләләр.
“…Без барып урнашкан урын Красноярск краеның кечкенә генә Богатол дигән шәһәр яны иде. Ай ярым, сугышка барыр өчен хәрби хәзерлек үткәч,1 май көнне безне, мең ярымлап солдатны, стройга тезделәр дә, хәрби ант кабул иттереп, 2 нче май көнне сугышка алып киттеләр. Барган вакытта Омск, Свердловск һәм башка шундый зур шәһәрләрдә туктатып, ашханәләргә алып кереп, яңа баштан хәрби киемнәр бирделәр, кораллар, сугыш припаслары белән тәэмин иттеләр. Бу вакытта безнең гаскәрләр немец фашистларын Мәскәү яныннан 300 километрга кадәр чигендергәннәр иде һәм оборона сугышына тукталганнар иде.
Мәскәүдә безне икенче хәрби эшелонга күчереп утырттылар. 200 километрлап поезд белән барырга чыктык, безне урман эчендә эшелоннан төшерделәр. Бу төн иде. «Поезд алга бармый, фронт сызыгына кадәр җәяү барырга», дигән команда булды. Солдат капчыгына патроннар, гранаталар, продукция һәм башка көндәлек яшәү өчен кирәкле әйберләрне тутырып, солдат капчыгын, коралны, противогазны, шинельне җилкәгә асып, касканы башка киеп, Калинин өлкәсе урманнары һәм сазлыклары аша фронтка таба юл тоттык. Немец самолетлары көндез барырга ирек бирмәделәр. Төне буе барып, көндез урман эчендә ял итә идек.
Фронтка якынлашкан саен бомба, снаряд дөбердәүләре, пулеметлардан аткан тавышлар ишетелә башлады. Барып житкәч, безне Калинин фронтының 33 нче укчы дивизиясе карамагына тапшырдылар. Бик күп кенә татар егетләре белән мин 73 нче укчы полкка туры килдем. Бу полкның Знче батальоны карамагындагы миномет ротасына билгеләделәр. Безнең полк иге-чиге күренми торган сазлыклар белән уратылып алынган калку урында урнашкан Холм дигән кечкенәрәк бер шәһәр янында иде”.
Сугышка кадәр үк Хәниф бабай техникумда да укыгач, Воткинск хәрби заводта да эшләгәч, рус телен ярыйсы гына беләгән була . Аны беренче көнне үк минометка наводчик итеп билгелиләр . Наводчик итеп билгеләү белән аңа сержант званиесе бирәләр. Бу юнәлештә оборона сугышлары 1943 нче елның язына кадәр дәвам итә.
“Безнен, миномет расчеты өстәмә позициягә барып урнашу белән, карта буенча ераклыкны билгеләп, минометны шул арага көйләп ут ачтык. Башта бер-бер артлы 5 мина җибәрдек. Шул моментта күзәтүчебез немецларның тупланган урынында миналарның ярылуларын хәбәр итте. Күзәтүче урман тирәсе булганда, гадәттә, куе яфраклы агач башында була иде. 2-3 минутка гына тынып калдык. Шул вакытта бинокльдән карап торган күзәтүче дошманның яралы һәм үлгән фашистларны күтәреп йөгерешә башлауларын хәбәр итә.
Шуны гына көткән кебек мин берьюлы (берсе артыннан берсен) 10 мина җибәрергә команда бирдем һәм шунда ук минометны сүтеп төп позициягә күчәргә куштым. Без минометны күтәреп китүгә, күп тә үтмәде, бу урында фашист снарядлары ярыла башлады”.
Менә шулай итеп сугышта кыюлык та, хәйлә дә кирәк икән.
“Без ротага кайтуга , рота командиры өлкән лейтенант Шаповалов каршы алды, минометны урнаштыру белән стройга тезеп, 100 дән артык фашистның теге деньяга олагуларын әйтеп, безгә рәхмәт белдерде.
Безнең гаскәрләрнең сугыш осталыгы да артканнан-арта барды. Немецлар күпме генә атакалар ясап карасалар да, күп югалтулар белән кире чигенделәр. Шул ук 1943 нче елның июль аенда без оборонада торган участокта фашистлар тагы да күбрәк көч туплап безнең алгы линиягә каты һөҗүм иттеләр. Сугышның төрле вакыты була бит. Безнең пехотага чигенмәскә, немецларны тоткарлап торырга дигән команда бирелә. Без, минометчиклар- 50дән артык, һәм ике взвод солдатлар- кырыклап иде. Немецлар, котырган этләр шикелле, һаман ябырылып киләләр. Минометлардан ата алмаслык ара калганчы, фашистлар өстенә миналарны яудыра тордык.
Бездән артта урнашкан икенче линиядәге пехота безгә ярдәмгә килү өчен, немец пушкалары уты астыннан баш күтәрә алмый торды. Бер минутка атышу туктап калгандай булды, һәм кинәт көчле кычкыру тавышы белән штык сугышына команда булды. Алдан ук винтовкаларга штыкларны беркетеп куйган идек. Без «Яшәү белән үлем» дигән лозунг астында үзебезнең яндагы ике взвод пехота белән бергә «Ур-ра» кычкырып, контратакага кузгалдык. Штык сугышы тагы да коточкыч иде, чөнки күзгә-күз килеп сугышасың. Штык сугышы башлангач, бездән 2-3 мәртәбә күбрәк фашистлар безне уратып алырга теләделәр. Шул вакытта команда пунктыннан күзәтеп торган полк командиры бездән ерак түгел пехотаны һәм полктагы резерв гаскәрләрен ярдәмгә китереп җиткерде. Шул вакытта, котырынган кешеләр сыман, без фашистларның атакаларын туктатып кына калмадык, бәлки үзебезнең калдырып чигенгән алгы линияне дә кире кайтарып алдык.
Бу сугышта безнең яктан да югалтулар булды, ә фашистларның күп мәртәбә артык иде. Бер адым да чигенмичә, фашистларны штык сугышына кадәр каршы алган өчен, полк
командиры безнең миномет ротасын стройга тездереп, маршал Конев әйткәнчә: «Татарстаннан килгән татар сугышчылары үлемне дә уйламыйча, арысландай сугышырга сәләтлеләр», — дип әйтеп безгә рәхмәт белдерде”.
Бу бәрелештән соң күп кенә сугышчыларга орденнар һәм медальләр тапшыралар. Хәниф бабайга да полк командиры «Батырлык өчен» медале тапшыра. Бу сугышта ул җиңелчә генә яралана. Сугышчан дусларын ташлап китмәскә дип караса да, аны санбатка җибәрәләр. Ярасы бер ай дигәндә төзәлә һәм Хәниф бабай яңадан үзенең миномет ротасына кайта.
Бөтен фронт буйлап һөҗүм башлангач, аларның полклары күп кенә авылларны, шәһәрләрне азат итә баралар. Ә авыллар, шәһәрләр җимерелгән, авылларның йортлары урынында морҗалар гына утырып тора. “ Менә нинди ерткычлыклар эшләде бит ул фашист! Мондый хәлләрне күреп, йөрәкләр әрни -иде, аларга карата нәфрәт артканнан-арта бара иде”,-дип бөтен йөрәк ачысы белән искә алган иде Хәниф бабай.
“Бу 1944нче елның февраль ае иде. Жир туң булганлыктан, окоплар казытмадылар. Яр буенда кар калын иде. Алгы линиядәге пехота да һәм без минометчиклар да окопларны карны гына казып ясадык. Чөнки монда озак торасы түгел, арттан килә торган сугыш техникасын гына көтәргә кирәк булды. Кардан ясалган окопларда төн үткәреп, таң алдыннан безнең артиллерия көчле ут ачты, немец оборонасында җир белән күк тоташкан кебек булды. Күп тә үтмәде, танклар гөрелтесе ишетелде. Без дә минометлардан ярты сәгать буена өзлексез ут ачып тордык”. Бу вакытта ул взвод командирының ярдәмчесе була, аңа өлкән сержант званиесе бирелә.
“ Шуннан безнең җәяүле гаскәрләр немец ныгытмаларына таба
алга күтәрелде. Артиллерия һәм минометчиклардан ут ачуны туктатмадык, чөнки немец солдатларына баш күтәрергә ирек бирмәскә кирәк иде. Без минометларны тиз генә сүтеп пехота артыннан алга киттек, бу вакытта безнең пехота фашистларның исән калганнарын окопларыннан куып чыгарганнар иде инде. Безгә минометларны урнаштырып торырга туры килмәде, минометларны һәм башка коралларны аркаларга аскан килеш фашистларны 3-4 көн буена куып бардык”.
Литваның Шәүләй шәһәрен азат итүдәге батырлыклар өчен 1944 нче елның августында өлкән сержант Усманов Хәниф бабай Салих улы 3 дәрәҗә дан ордены белән бүләкләнә.
Шул ук елны ул Латвия, Литва җирләрен азат итүдә катнаша. 1944 нче елның сентябрь аеннан аны ике елга Харонов шәһәренә Хәрби училищега укырга җибәрәләр. Әлбәттә, фашист Германиясен җиңү якынлаша баруын сизә торып, ике елга укырга китү, сугышчан иптәшләрен ташлап китү бик авыр була. Беренчедән, Мәскәү яныннан ук бергә, бер семья кебек фашистка каршы сугышкан иптәшләреннән аерылу кыен булса, икенчедән, укуның аның өчен авыр булачагын күз алдына китерә. Боларны сәбәп итеп әйтеп караса да, сугышчы өчен командир приказы закон була. Шулай итеп, ул бик авырлык белән сугышчан дусларыннан аерыла.
1944 нче елның сентябрь аеннан 1946 нчы елның ноябрь аена кадәр ул хәрби училищеда укый. Ә укып бетергәч, Украинадагы Артемовск дигән шәһәрдә 48 нче танк полкыннан командиры булып хезмәт итә. 1947 нче елның март аенда туган авылы — Иске Дөрешкә исән –сау әйләнеп кайта.
1980 нче елда, 36 елдан соң Хәниф бабай Балтачка фронтташ дусты Әсхәт Гатауллин белән очрашуга бара. Һәм үзе белән гаять кызыклы истәлекләр , 1943 — 1944 елларда чыккан , инде саргаеп, таушалып беткән газеталарын алып кайта.
“…Татар халкы уллары танкка каршы ата торган коралдан бер атуда немецларның танкларын яндырган Зыя Вәлиев, кызу сугыш көннәрендә кыюлык һәм батырлык үрнәкләре күрсәткән Хәниф Усманов, Әсхәт Гатауллин, Имам Авзалов, Марат Фатыйховларның исемнәре бөтен фронтка билгеле. Алар барысы да орденнар һәм медальләр белән бүләкләнделәр”.
Бу юллар 1944нче елның 14 нче июлендә фронттан Татарстан хезмәт ияләренә язган хаттан.
Якташларыбыз шул фронт шартларында да тулы канлы тормыш белән яшәгәннәр, татар халкы исеменә тап төшермәгәннәр. Батырларча сугышу белән бергә күңелле ял да итә белгәннәр. Газеталарның берсендә «Татар һәм казах хоры» дигән мәкалә басылган: “Лейтенант Шаповалов подразделениесендә, комсорг -сержант Усманов Хәниф инициативасы белән, татар һәм казах хорлары оештырылды,”- диелә анда.
Минем кулымда И. Заляловның «Комсомол Татарии в бою и труде» китабы. Анда мондый юллар бар: «От всей души благорадим вас за ваших воспитанников, бойцов и командиров», — писали комсомольцы одного из стрелковых полков в письме комсомольцам и молодежи Татарии. В письме рассказывалось о героизме молодых воинов: в нашей части беспощадно бьет фашистскую нечисть расчет сержанта Усманова Ханифа Салиховича». На фронт он пришел из Сармановского района деревни Старый Дрюш. За короткое время освоил свое специальное дело минометчика. Сначала он был наводчиком, теперь командир рассчета. Комсомольский рассчет Усманова считается лучшим в роте. Ханиф недавно принят в члены партии, — с гордостью сообщали они. (Партархив Тат, Обкома КПСС, : -034от 24 д. 350, л. 49)
Мин Хәниф бабайның орден һәм медальләрен барлыйм: Орден «Славы»; Орден Великой Отечественной войны; Орден Победы; Медаль «За храбрость»; Медаль «За Победу над Германией»; Медаль Георгия Жукова. Сугыш афәтен күрсәтеп торган билгеләр бу. Бүгенге тыныч тормышыбызның, аяз күгебезнең кадерен белергә чакыралар кебек алар.
Быел илебез фашистлар Германиясен Җиңүнең 70 еллыгын бәйрәм итәргә җыена. Сугышның соңгы тавышлары яңгыраганнан соң инде 70 ел вакыт үтсә дә, ветераннарыбызның батырлыклары белән без барыбыз да горурланабыз, аларны олылап искә алабыз. Мин Хәниф бабайдан ишеткән берничә вакыйганы гына яздым. Ләкин аның сөйләгәннәре минем хәтеремдә тирән булып уелып калды, күңелемә тирән ут һәм кан белән язылды. Без ул чактагы бик авыр, дәһшәтле һәм героик көннәрне онытырга тиеш түгел.
Еллар үткән саен сугыш ветераннары саны кими бара. Без алар алдында түләп бетермәслек бурычлы. Безнең бабаларыбыз яулап, көрәшеп алган күгебез һәрчак аяз булсын, сабыйлар күз яше беркайчан да түгелмәсен, дөньялар имин булсын!
Татарча сочинение “Белемнең тормыштагы әһәмияте | Белемнен тормыштагы эхэмияте”
3/29/2021
“Китап − белем чишмәсе” дигән мәкаль бар. Без китаплар аша тормышны өйрәнәбез, белем алабыз. Ә кешегә белем ни өчен кирәк, аның кеше тормышындагы әһәмияте нинди соң? Бер караганда, бик гади сораулар кебек. Әмма күп вакытта шундый гади сорауга җавап бирү кайбер нәрсәләрне яхшырак аңларга ярдәм итә.
Белем безнең тормышта искиткеч зур әһәмияткә ия. Белемнән башка йортлар да төзеп булмый, кешене дә дәвалап булмый, автомобиль дә йөртеп булмый, пианинода да уйнап булмый. Билгеле бер белем булмыйча, гомумән, берни дә эшләп булмый.
Хәтта иң гади эшләр өчен дә нәрсә дә булса белергә кирәк. Мәсәлән, дөрес ашарга өйрәнү өчен генә дә, кечкенә балага кашык, чәнечке, чынаякның нәрсә икәнлеген белергә кирәк.
Ә катлаулырак нәрсәләр турында әйтеп тә торасы юк. Техниканы белми торып, машинада бер метр да барып булмый. Анатомияне белми торып, кешегә дөрес итеп операция ясап булмый.
Белемнең кеше тормышыңдагы әһәмияте турында күп мисаллар китереп булыр иде. Халык бу турыда бик белеп: “Белемсез бер эш тә чыкмый”, “Белемнән зур хәзинә юк”, “Белем − бәхет ачкычы, дәрәҗәнең баскычы”, − дигән.
Гость:
Мин үземнең мәктәбем турындада әйтеп китәсем килә. Беренче карашка ул башка мәктәпләрдән, бәлки, аерылмыйдыр. Әмма монда күңелгә үтеп керә торган җылылык һәм ниндидер рәхәтлек бар, бу хисләр мәктәпнең тупсасын атлагап кергәч та сине урап алалар кебек. Мин {Cвой класс}нчы А сыйныфында укыйм. Яртакан фәннәрем рус теле белән биология. Безнең сыйныф бүлмәләре якты һәм җылы. Анда яңа белем алыр өчен бөтен шартлар каралаган. Без үзебезнең укытучыларыбызны бик яратабыз һәм хөрмәт итәбез. Алар кайчан бик таләпчән яки усал булсалар да, без беләбез, укытучыларыбызның төп бурычы – безне чын һәм яхшы кешеләр итеп тәрбияләү. Безнең сыйныф җитәкчесе игелекле һәм яхшы кеше. Ул һәрбер укучысын тыңлый һәм аңлый белә. Ул биология укытучысы. Безнең бүлмәдә хәтта табигать почмагы да бар. Монда ике ташбака, балыклар яши. Безгә җәнлекләребез һәм гөлләребез турында кайгыртырга бик ошый. Классыбызны без гел чисталыкта һәм тәртиптә тотырга тырышабыз. Укудан буш вакытыбызны без үзебезнең иркен спорт залында үткәрәбез. Без монда рәхәтләнеп волейбол, баскетбол уйныйбыз, ә кышларын саф һава сулап чаңгыда шуабыз. Безнең сыйныф мәктәп тормышында бик актив катнаша, бернинди вакыйгадан да читтә калганыбыз юк безнең. Тик соңгы кыңгырау якынлашканнан якынлаша. Шуңа күрә дә күңелдә моңсурак. Без бик тату сыйныф, бер-беребезгә гел ярдәмгә килергә ашыгып яшибез. Хушлашканда да безгә бик кыен булыр инде. Мин үземнең туган мәктәбемне һәм дусларымны нык яратам һәм соңыннан да сагынып яшәрмен кебек.